Tôi rất hân hạnh giới thiệu đến các bạn cuốn sách “Từ nghiên cứu đến công bố: kĩ năng mềm cho nhà khoa học” do Nhà xuất bản Tổng hợp TPHCM mới xuất bản trong tuần này. Đây là một trong những cuốn sách tâm đắc nhất của tôi; một công trình tôi xem quan trọng hơn những bài báo khoa học của tôi. Tôi hi vọng rằng cuốn sách cũng đáp ứng một phần sự mong đợi của các bạn và đồng nghiệp trong khoa học.Sách dài 600 trang, chia thành 3 phần và được thiết kể để bám sát theo qui trình nghiên cứu khoa học. Phần I (cách viết bài báo khoa học) là phần chính của cuốn sách, hướng dẫn nguyên lí đặt tựa đề bài báo, cách viết phần tóm tắt, dẫn nhập, kểt quả, bàn luận, và cách trình bày tài liệu tham khảo. Ngoài ra, tôi còn mở rộng phần này, thêm chương hướng dẫn cách trình bày bảng số liệu và biểu đồ.
Phần II của sách là những chương hướng dẫn cách trình bày báo cáo khoa học bằng PowerPoint. Ở một giai đoạn nào đó trong sự nghiệp, nhà khoa học sẽ có cơ hội (hay được mời) làm chủ toạ một phiên họp trong hội nghị khoa học. Do đó, tôi dành một chương để bàn qua một số nguyên tắc trong việc làm chủ toạ phiên họp sao cho phù hợp với chuẩn mực quốc tế.
Trong phần III của sách, tôi dành 5 chương viết về cách phát triển một đề cương nghiên cứu, và những kĩ năng tiếng Anh. Những kĩ năng đó bao gồm việc tìm tài liệu trong PubMed, văn phong khoa học. Đặc biệt, tôi có sưu tầm những câu văn “tủ” trong tiếng Anh mà chúng ta hay gặp trong các bài báo khoa học.
Những ai là độc giả của trang web cá nhân của tôi có lẽ đã đọc qua một số chương trong sách trên trang web. Nhưng trong thực tế, tất cả các bài viết đã công bố trên trang web cá nhân đã được viết lại chi tiết hơn và đầy đủ hơn. Ngoài ra, có một số chương tôi chưa công bố trên mạng. Tôi có thêm hai bài báo mẫu, một bài viết bằng tiếng Anh, và một bài viết bằng tiếng Việt. Tất cả các chương đều được minh hoạ bằng những ví dụ thực tế từ kinh nghiệm của tôi hay của các đồng nghiệp. Tôi hi vọng cuốn sách sẽ là một nguồn tham khảo, hay ví von hơn là một người bạn song hành cùng các bạn trên con đường nghiên cứu khoa học và công bố quốc tế.
Cuốn sách là một đúc kết những kinh nghiệm và trải nghiệm cá nhân trong 30 năm làm khoa học và giảng dạy. Mà, đã là cá nhân, thì khiếm khuyết và sai sót chắc khó tránh khỏi. Trong trường hợp các bạn tìm thấy sai sót, xin cứ email cho tôi để chỉnh sửa cho lần tái bản sau. Nhân dịp này, tôi muốn cám ơn chị giám đốc và các biên tập viên của Nhà xuất bản Tổng hợp đã giúp đỡ cho việc xuất bản cuốn sách. Tôi cũng bày tỏ lòng biết ơn đến rất nhiều đồng nghiệp và học viên đã theo học những lớp tập huấn do tôi thực hiện và đã đóng góp nhiều ý kiến cũng như khích lệ cho tôi xuất bản cuốn sách.
Một lần nữa, xin giới thiệu Từ nghiên cứu đến công bố: kĩ năng mềm cho nhà khoa học đến các bạn.
N.V.T
Thay cho lời nói đầu
Cuốn sách này xuất phát từ một thực trạng: sự hiện diện của khoa học Việt Nam trên trường quốc tế còn quá khiêm tốn. Số bài báo khoa học trên các tập san khoa học quốc tế là một trong những chỉ tiêu chính để đánh giá mức độ hoạt động của một nền khoa học. Tính từ 1970 đến 2011, tổng số ấn phẩm khoa học từ Việt Nam được công bố trên các tập san khoa học quốc tế là 10745 bài. Con số này chỉ bằng 22% của Thái Lan, 27% của Malaysia, và 11% của Singapore. Thật ra, so với các nước lớn trong vùng, số bài báo khoa học của Việt Nam là thấp nhất. Đối chiếu với con số hơn 9000 giáo sư và 24000 tiến sĩ, con số ấn phẩm khoa học của Việt Nam cho thấy năng suất khoa học của giới học thuật Việt Nam còn rất thấp. Trước tình hình trên, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đi đến quyết định lấy số ấn phẩm khoa học trên các tập san quốc tế (sẽ gọi tắt là “công bố quốc tế”) là một chỉ tiêu để đánh giá thành quả của nghiên cứu khoa học.
Sự hiện hiện khiêm tốn của khoa học Việt Nam trên trường quốc tế có thể giải thích bằng nhiều nguyên nhân, kể cả vấn đề ý tưởng và phương pháp nghiên cứu. Ngày nay, khoảng 90% tập san quốc tế dùng tiếng Anh như là một ngôn ngữ chính. Ngay cả những tập san xuất phát từ những nước như Thuỵ Điển, Na Uy, Hà Lan, Phần Lan, China, Nhật, Hàn Quốc, v.v. cũng dùng tiếng Anh. Có thể nói rằng tiếng Anh đã trở thành một ngôn ngữ khoa học. Nhưng đối với người Việt chúng ta, tiếng Anh là một rào cản rất lớn, bởi vì nhiều nhà khoa học Việt Nam chưa thạo tiếng Anh. Rất nhiều nhà khoa học Việt Nam biết tiếng Anh, có thể đọc, nghe, và viết, nhưng phần lớn chưa quen với cách viết một bài báo khoa học hoàn chỉnh. Ngay cả những nghiên cứu sinh đã theo học các đại học nói tiếng Anh ở nước ngoài cũng chưa đủ khả năng để soạn một bài báo khoa học mà không cần đến sự hỗ trợ về ngôn ngữ. Nghiên cứu ở Đài Loan cho thấy khoảng 1/4 bài báo từ nước này bị từ chối là do có vấn đề trong tiếng Anh. Do đó, cách soạn bài báo khoa học bằng tiếng Anh tuy mới nghe qua có vẻ là một việc tương đối nhỏ, nhưng trong thực tế lại là một yếu tố rất quan trọng cho “số phận” của một bài báo khoa học. Có thể nói không ngoa rằng chính tiếng Anh là một rào cản làm cho sự hiện diện của khoa học Việt Nam trên trường quốc tế còn quá khiêm tốn. Cuốn sách bạn đang cầm trên tay được soạn ra để giúp bạn cách viết một bài báo khoa học bằng tiếng Anh.
Một nghiên cứu khoa học bắt đầu bằng một đề cương nghiên cứu, đến triển khai nghiên cứu (thí nghiệm và thu thập dữ liệu), công bố kết quả trên các tập san khoa học, và trình bày kết quả trong các hội nghị. Do đó, nội dung của cuốn sách gồm 3 phần chính: cách viết đề cương nghiên cứu, cách soạn một bài báo khoa học, và cách trình bày báo cáo khoa học trong các hội nghị quốc tế. Phần II trình bày những chuẩn mực để soạn một bài báo khoa học theo công thức IMRaD (Dẫn nhập, Phương pháp, Kết quả, và Bàn luận). Nhưng nghiên cứu khoa học bắt đầu từ ý tưởng, và ý tưởng phải được hệ thống hóa trong một đề cương nghiên cứu. Do đó, phần II của sách chỉ dẫn cách soạn một đề cương nghiên cứu một cách thuyết phục. Nhà khoa học không chỉ công bố bài báo khoa học mà còn phải trình bày báo cáo trong các hội nghị quốc tế. Nhưng một điều đáng tiếc là rất nhiều nhà khoa học Việt Nam chưa am hiểu cách soạn bài báo cáo, thậm chí chưa quen với cách nói trong các hội nghị khoa học quốc tế. Điều này dẫn đến nhiều sự cố có khi ảnh hưởng đến danh dự quốc gia. Vì thế, cuốn sách này còn có một phần quan trọng là cách trình bày báo cáo bằng PowerPoint trong các hội nghị khoa học quốc tế. Mỗi chương sách đều được minh hoạ bằng những ví dụ cụ thể, phần lớn đều trích từ những bài báo của chính tác giả đã công bố trên các tập san quốc tế. Cuốn sách cũng có 2 bài báo mẫu viết bằng tiếng Việt và tiếng Anh để bạn đọc có thể tham khảo. Là người làm trong lĩnh vực y học, nên tôi trích dẫn nhiều ví dụ trong ngành y, nhưng những ví dụ này cũng có thể áp dụng cho nhiều ngành khoa học thực nghiệm khác. Hi vọng với nội dung này, bạn đọc có thể thực hành viết bài báo một cách dễ dàng hơn.
Đã có rất nhiều sách hướng dẫn về cách viết bài báo khoa học bằng tiếng Anh, nhưng tôi muốn nghĩ rằng cuốn sách này khác với những cuốn đã xuất bản. Đại đa số sách về đề tài xuất bản khoa học viết cho độc giả nói tiếng Anh hay người Âu Mĩ, nhưng cuốn sách bạn đang cầm trên tay là viết cho người Việt, đặc biệt là giới nghiên cứu sinh và khoa học Việt Nam. Là người Việt từng mài mò học tiếng Anh, trực tiếp làm nghiên cứu khoa học, đã và đang phục vụ trong các ban biên tập tập san khoa học quốc tế, tôi có thể chia sẻ với các đồng nghiệp Việt Nam những điều mà các tác giả Âu Mĩ không thể chia sẻ. Bạn đọc sẽ tìm thấy trong sách những kinh nghiệm về cách soạn bài báo khoa học và cách trình bày báo cáo, cũng như những sai lầm phổ biến ở người Việt Nam mà tôi muốn chia sẻ.
Cuốn sách là một công trình tâm huyết của tác giả với mong mỏi góp phần vào việc nâng cao số ấn phẩm khoa học Việt Nam trong các diễn đàn khoa học quốc tế. Trong thời gian trên dưới 10 năm qua, tôi đã có dịp thực trên 20 lớp học ngắn hạn (workshop) về phương pháp nghiên cứu khoa học tại rất nhiều đại học, bệnh viện, và trung tâm nghiên cứu khoa học. Qua những lớp học đó tôi nhận ra những khó khăn trong cách viết bài báo khoa học. Vì thế, sau những lớp học về phương pháp là một loạt lớp học về cách viết bài báo khoa học, khởi đầu ở Đại học Y Hà Nội vào năm 2009, và sau này được thực hiện tại nhiều bệnh viện và đại học khác. Cuốn sách còn là một “sản phẩm” của những khoá học vừa đề cập. Tôi cám ơn Bs Hồ Phạm Thục Lan đã cho phép tôi dùng 2 bản thảo bài báo khoa học như là một minh hoạ. Tôi muốn nhân dịp này bày tỏ lòng cảm ơn các đồng nghiệp và học viên thuộc Bộ môn Nội tiết (Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh), Đại học Y Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Y Dược Cần Thơ, Đại học Y Dược Huế, Đại học Y Hải Phòng, Đại học Y Thái Nguyên, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, Học viện Quân Y 175, Bệnh viện Hoàn Mỹ, Bệnh viện Bạch Mai, v.v. đã tạo điều kiện cho tôi chia sẻ những kinh nghiệm cùng các bạn. Tôi cũng cám ơn các công ti dược, đặc biệt là sanofi aventis và Novartis đã hỗ trợ một cách bất vụ lợi những lớp học về cách viết bài báo khoa học.
Rất nhiều bạn đọc xa gần mà tôi chưa bao giờ gặp mặt ngoài đời cũng đã có những đóng góp và động viên có ý nghĩa. Xin chân thành cám ơn các bạn. Cuốn sách là một nỗ lực cá nhân, và “nhân vô thập toàn” là lời giải thích tại sao cuốn sách khó có thể tránh khỏi những nhầm lẫn và thiếu sót. Trong trường hợp bạn đọc tìm thấy thiếu sót và nhầm lẫn, xin cứ thẳng thắn góp ý để lần tái bản sau sẽ hoản hảo hơn. Các bạn có thể liên lạc tôi qua địa chỉ website cá nhân www.nguyenvantuan.net.
Kiên Giang
24/12/2012
Mục lục
Thay cho lời nói đầu
Thể loại bài báo khoa học
Phần I. Cách viết bài báo khoa học
Cấu trúc một bài báo khoa học
Cách đặt tựa đề
Cách viết phần Tóm lược
Cách viết phần Dẫn nhập
Cách viết phần Phương pháp
Cách viết phần Kết quả
Bảng số liệu và biểu đồ
Cách viết phần Bàn luận
Trích dẫn và đạo văn
Vấn đề đứng tên tác giả
Chọn tập san khoa học
Cách viết “cover letter”
Cách trả lời bình duyệt
Cách viết bình duyệt
Phần II. Cách trình bày báo cáo
Những lỗi phổ biến trong trình bày bằng PowerPoint
Cách trình bày báo cáo khoa học bằng PowerPoint
Cách trình bày báo cáo khoa học bằng PowerPoint
Cách làm chủ toạ hội thảo
Phần III. Kĩ năng khác
Cách viết đề cương nghiên cứu
Tìm y văn qua PubMed
Văn phong khoa học
Những mệnh đề tiếng Anh phổ biến trong khoa học
Lí do bài báo khoa học bị từ chối
Bạt: Kĩ năng mềm cho nhà khoa học
Phụ lục: bản thảo bài báo khoa học
1. Thiếu vitamin D trong cộng đồng: thực trạng và yếu tố nguy cơ
2. Vegetarianism, bone loss, fracture and vitamin D: A longitudinal study in Asian vegans and non-vegans
Chi tiết sách và nơi mua sách:
- Khổ sách: 14x21
- Số trang: 600
- Năm xuất bản: 2013
- Giá bìa: 180.000 VNĐ
- Địa chỉ mua sách: Nhà xuất bản Tổng Hợp
62 Nguyễn Thị Minh Khai, Q1, TPHCM
Phone: 38-296-764, 38-256-804
0 nhận xét:
Đăng nhận xét