Bài 93
Liêm Phả bi
廉頗碑 | Liêm Pha bi |
廉頗亡去武安將 | Liêm Pha vong khứ Võ An 1 tướng |
四十萬人同穴葬 | Tứ thập vạn nhân đồng huyệt táng |
乳臭小兒易言兵 | Nhũ xú tiểu nhi 2 dị ngôn binh |
一國長城徒自喪 | Nhất quốc trường thành 3 đồ tự táng |
寄閫重任須老成 | Ký khổn trọng nhậm tu lão thành |
內審國勢外敵情 | Nội thẩm quốc thế ngoại địch tình |
所以臨敵能制勝 | Sở dĩ lâm địch năng chế thắng |
端在捐仇知負荊 | Đoan tại quyên cừu tri phụ kinh |
一國兩虎不可犯 | Nhất quốc lưỡng hổ 4 bất khả phạm |
二十餘年誰與爭 | Nhị thập dư niên thùy dữ tranh |
將軍在時趙以重 | Tướng quân tại thời, Triệu dĩ trọng |
將軍去時令趙輕 | Tướng quân khứ thời linh Triệu khinh |
所恨讒人織萋斐 | Sở hận sàm nhân chức thê phỉ |
何須一食三遺屎 | Hà tu nhất thực tam di thỉ 5 |
白頭去後不重來 | Bạch đầu khứ hậu bất trùng lai |
邯鄲之事可知矣 | Hàm Đan 6 chi sự khả tri hĩ |
趙亡秦繼三千年 | Triệu vong Tần kế tam thiên niên |
將軍名序至今傳 | Tướng quân danh tự chí kim truyền |
摩挲古碣三太息 | Ma sa cổ kiệt tam thái tức |
勃勃壯氣想見其生前 | Bột bột tráng khí tưởng kiến kỳ sinh tiền |
今人不少食多肉 | Kim nhân bất thiểu thực đa nhục 7 |
幾令家養無遺畜 | Cơ linh gia dưỡng vô di súc |
清平時節無戰爭 | Thanh bình thời tiết vô chiến tranh |
一口雄談不數廉頗與李牧 | Nhất khẩu hùng đàm bất sổ Liêm Pha dữ Lý Mục 8. |
Dịch thơ : Bia Liêm Phả
Liêm Phả đi rồi Võ An làm tướng
Bốn mươi vạn quân chung mồ táng
Miệng còn hơi sữa bàn việc binh
Trường thànhf một nước mà bỏ uổng
Việc lớn phải giao bậc lão thành
Trong biết thế nước ngoài địch tình
Khi gặp kẻ địch mới ngăn được
Phải quên thù riêng biết sửa mình
Một nước hai hổ không xích mích
Hơn hai mươi năm không ai tranh
Khi tướng quân còn Triệu được trọng
Khi tướng quân mất Triệu bị khinh
Giận kẻ gièm pha nói quá lời
Một bữa ba lần phải đi ngoài
Đầu bạc một đi không trở lại
Việc ở Hàm Đan chắc biết rồi
Tần thay Triệu cách ba nghìn năm
Tên tuổi tướng quân vẫn còn truyền
Xoa tấm bia cổ ba lần than
Thấy bừng khí thế như ngày trước
Người nay không ít kẻ ăn thịt
Khiến cho gia súc không còn gì
Gặp buổi thanh bình không chiến tranh
Luôn mồm nói mạnh không kể gì Liêm Phả và Lý Mục.
Đỗ Đình Tuân
(dịch thơ)
Chú thích:
*Liêm Pha: Liêm Pha là một lương tướng nước Triệu. Đời Triệu Văn Vương 趙文王, năm thứ 16, Liêm Pha giúp Triệu đánh Tề đại bại, lấy được Dương Tân và được lãnh chức thượng khanh, nổi tiếng với chư hầu là người có dũng khí.
1. Tức Vũ An Quân 武安君, tức Bạch Khởi 白起 (?-257 trước T.L.), tướng Tần. Đã đánh hơn 70 thành. Đánh bại quân Triệu Quát, chôn sống hơn 40 vạn hàng binh Triệu.
2. Chỉ Triệu Quát. Triệu Quát từ nhỏ học binh pháp, bàn quân sự, cho rằng thiên hạ chẳng có ai địch nổi mình. Quát từng bàn quân sự với cha, Triệu Xa không bắt bẻ, vặn vẹo nổi, nhưng vẫn không cho là phải. Mẹ Quát hỏi lý do, Xa đáp: "Việc binh cực kỳ nguy hiểm, mà Quát lại khinh thường. Nước Triệu không cử Quát làm tướng thì thôi, chứ cử nó thì cái người làm vỡ quân Triệu tất là nó". Quả thực, sau đó, Triệu Quát lên thay Liêm Pha, bao nhiêu chương trình biện pháp cũ thay đổi hết, nhiều quan quân liêu thuộc bị thuyên chuyển. Tướng Tần là Bạch Khởi được tin, bèn dùng chiến thuật bất thường, cho quân mai phục rồi vờ thua chạy, chẹn đường tiếp tế và cắt quân Triệu làm đôi; lòng quân Triệu ly tán. Được hơn bốn mươi ngày thì quân Triệu cạn lương, bị đói. Triệu Quát tung số quân tinh nhuệ nhất ra mặt trận và đích thân điều khiển. Quân Tần bắt chết Triệu Quát. Quân Quát thua cả mấy mươi vạn người đầu hàng và đều bị quân Tần chôn sống hết.
3. Chỉ Liêm Pha, trường thành của cả nước.
4. Lạn Tương Như 藺相如người nước Triệu, là xá nhân của viên thái giám trưởng trong cung. Nhờ trí dũng của Lạn Tương Như mà vua Triệu Huệ Văn Vương không mất viên ngọc Hòa-bích rất quí vào tay vua Tần Chiêu Vương. Khi được thăng làm Thượng khanh, hơn cả đại tướng Liêm Pha, Liêm Pha ganh tị, nhất định tìm cách làm nhục Tương Như. Lạn Tương Tư vẫn nhún nhường, khi ra đường, thấy bóng Liêm Pha, ngoặt xe lẩn tránh. Tương như nói: "Sở dĩ nước Tần hùng cường kia không dám đem quân đánh Triệu, là vì ở đây còn có hai con hổ" (chỉ Lạn Tương Như và Liêm Pha). Tương Như tôi nhẫn nhục nhường nhịn, là vì để mối nguy của quốc gia lên trên cái hiềm thù cá nhân đấy". Lời nói này đến tai Liêm Pha, Liêm Pha cởi trần, lưng mang cành có cây gai đến nhà Tương Như tạ tội.
5. Kẻ thù của Liêm Pha là Quách Khai đút nhiều vàng cho sứ giả để sứ giả nói xấu Liêm Pha. Sứ giả gặp Liêm Pha; Liêm Pha ăn một bữa hết một đấu gạo và mười cân thịt, mặc áo giáp lên ngựa, tỏ ra mình vẫn còn dùng được. Sứ giả về báo với Triệu Vương rằng: "Liêm tướng quân tuy già nhưng ăn còn khỏe. Có điều ngồi với tôi một lúc mà bỏ đi đại tiện đến ba lần".
6. Kinh đô nước Triệu nay thuộc tỉnh Trực Lệ ?
7. Ăn nhiều thịt. Xem chú thích "nhất thực tam di thỉ" ở trên.
8. Tướng giỏi ở biên giới phía bắc nước Triệu. Lý Mục đánh Hung Nô, quân Hung Nô mười năm không dám phạm biên giới. (Xem Giản Chi và Nguyễn Hiến Lê, Sử ký Tư Mã Thiên, Lá Bối tái bản lần I, 1972, Saigon, Việt Nam, trang 478-499)
24/7/2014
Đỗ Đình Tuân
0 nhận xét:
Đăng nhận xét